Specyfikacja materiałów wykorzystywanych na głownie noży

Specyfikacja materiałów wykorzystywanych na głownie noży

Decydując się na zakup najbardziej praktycznego i w pełni uniwersalnego do naszych potrzeb noża, w dużym stopniu powinniśmy zwracać uwagę na to, z czego została wykonana jego głownia. To właśnie od rodzaju materiału użytego na wykonanie głowni noża, zależna będzie wygoda i praktyczność jego użytkowania.

Chyba każdy z nas w doskonały sposób zdaje sobie sprawę, że najbardziej podstawowym, co nie oznacza oczywiście, że najlepszym materiałem, z którego są wykonywane głównie noży, jest stop żelaza i węgla, popularnie nazywany stalą. Poza tego rodzaju materiałem spotkamy się dodatkowo, jednak już nieco rzadziej, z innego rodzaju materiałami na głownie noży. Może to być tytan lub innego rodzaju stopy czy też coraz popularniejsze materiały niemetaliczne jak chociażby talonie i ceramika. Zarówno właściwy dobór danego rodzaju jak i jego odpowiednio wykonana obróbka ma bardzo duże znaczenie dla twardości i odporności udarowej główni noża i jego ostrza. W celu określenia jakości materiału z którego są wykonywane różnego rodzaju noże przyjęto kilka podstawowego rodzaju czynników. Za najważniejsze z nich bywają uważane:

•  udarność, czyli ściśle określona odporność materiału na występowanie różnego rodzaju pęknięć, wyszczerbień czy też jakichś wykruszeń mogących powstawać w wyniku uderzenia lub upadku noża,
•  wytrzymałość, czyli przeciwstawianie się materiału pewnym obciążeniem mającym lub mogącym mieć wpływ na jego odkształcenie,
•  sprężystość, czyli możliwość powracania materiału do swojego pierwotnego kształtu,
•  odporność na ścieranie, czyli jak nazwa na to wskazuje odporność na ubytki wynikające z tarcia.

To właśnie wszystkie z powyższego rodzaju właściwości określają typową charakterystykę przydatności danego materiału. Jednak końcowy efekt, nadający ostateczne kryteria i parametry dla danego materiału zostaje zapewniony podczas obróbki termicznej. To właśnie poprzez odpowiednio wykonaną obróbkę istnieje możliwość nadania właściwej twardości materiału przeznaczonego do wyprodukowania noża. W skali Rockwell’a twardość ta wynosi 53-63HRC. Oczywiście wzrost twardości w jednoznaczny sposób przekłada się na zwiększenie wytrzymałości i odporności głowni noża, co dzieje się jednak zazwyczaj kosztem zwiększenia udarności, czyli małej odporności na pęknięcia. Zwiększona twardość materiału przekłada się również na mniej lub bardziej charakterystyczną dla niego sprężystość. Przekroczenie pewnego zalecanego poziomu sprężystości będzie przyczyną pękania materiału po przekroczeniu pewnego pułapu odkształcenia. Poszczególne parametry głowni noża bywają ustalane i dobierane w zależności od sposobu i rodzaju wykorzystania tego przedmiotu. Inaczej są one określane dla dużych meczet inaczej dla noży kuchennych a jeszcze inaczej dla noży wykonywanych na zamówienie. Cechą łączącą i najbardziej pożądaną jest zazwyczaj duża wytrzymałość materiału. To właśnie ona zapobiega powstawaniu odkształceń główni i części tnącej noża.

W dużej ilości przypadków równie ważnym czynnikiem branym pod uwagę przez potencjalnego użytkownika noża jest jego odporność na korozję. Odporność tą zapewnia stali dodatek chromu lub innych szlachetnych pierwiastków. Doskonałą możliwość zwiększonej odporności na rdzewienie gwarantują materiały pozbawione w swoim składzie zawartości stali.

Sprawdź naszą ofertę noży - kliknij tutaj

Stal nierdzewna

Jeden z najwyższych jakościowo materiałów wykorzystywanych do wykonania głowni, ze względu na dużą różnorodność spotkamy się z pewnymi charakterystycznymi symbolami, o które opiera się podział klasyfikacyjny stali nierdzewnych.

Stal nierdzewna o symbolu:

420 – jeden z dość popularnych gatunków stali wykorzystywanych w produkcji raczej nieco tańszych noży. Jej popularność wynika z niskiej zawartości węgla ok. 0.4 do 0.5% co przekłada się na niższą cenę wykonania i sprzedaży.  Jej zaletą jest duża odporność na rdzewienie i podwyższona udarność, która z kolei zapewnia zwiększoną odporność na wykruszenia i pęknięcia noża. Stal nierdzewną o tym symbolu spotkamy w dodatkowym podziale na:

420J2, która z reguły wykorzystywana jest w produkcji sprężyn i noży kuchennych,

420HC posiadająca podwyższoną zawartość węgla.

440 (A, B, C) - równie popularny gatunek stali wykorzystywany jednak już w procesie produkcyjnym nieco droższych cenowo noży niż ma to miejsce w przypadku stali 420. W przypadku stali o tym symbolu zwiększono zwartość węgla znajdującego się w każdej z jej odmian, co z kolei przekłada się na lepsze parametry noża. W przypadku stali 440C jest to jeden z częściej wykorzystywanych materiałów w trakcie procesu ręcznej produkcji noża. Wynika to naturalnie z jej doskonałych parametrów niezbędnych w tym zakresie.

N690- jest wysokokobaltowym gatunkiem stali nierdzewnej, która dzięki odpowiednio wysokim parametrom użytkowym jest wykorzystywana w produkcji noży średniej i wysokiej klasy użytkowej. Będąc stalą odpowiednio wytrzymałą i odporną na korozję z twardością 58-60HRC zapewnia praktyczne korzystanie z noża. Jeden z nowszych gatunków stali znajdujących się na dzisiejszym rynku.

S60V (CPM-440V) - jest to jeden z rodzajów stali wykonywanych nowoczesną metodą Crucible Particle Metallurgy popularnie nazywanej CPM. Proces produkcyjny tej stali jest nieco inny niż to ma miejsce w przypadku tradycyjnych rodzajów stali i polega on na prasowaniu pod niesamowicie dużym ciśnieniem czystego proszku. Wytworzony w ten sposób materiał posiada zwiększoną odporność na ścieranie i korozję. Pomimo wielu zalet stal ta posiada jeden drobny mankament, jest ona mało odporna na wykruszenia i pęknięcia, przez co zalecana jest do wykonywania noży z krótką głownią. Jedna z trudniejszych stali w ogólnym procesie obróbki technologicznej.

S30V - rodzaj stali produkowanej coraz bardziej popularną metodą CPM. Właściwie dobrane parametry tej stali pozwoliły na zwiększenie jej udarności, co pozwolił na stosowanie tego materiału podczas wytwarzania małych i poręcznych noży składanych oraz większych noży taktycznych.    W dniu dzisiejszym uchodzi ona za najlepszy gatunek stali nierdzewnej na rynku, dlatego też wykorzystywana bywa głównie w produkcji noży o średniej i wysokiej klasie jakościowej. Pewnym minusem może być jej wysoka cena wynikająca z ogólnych kosztów obróbki, nie mniej jednak produkt z niej wykonany jest na pewno w pełni jej warty.

Sprawdź naszą ofertę noży - kliknij tutaj

S90V (CPM-420V) - rodzaj stali nierdzewnej łączącej w sobie doskonałe parametry stali CPM o symbolu S30V oraz stali S60V (CPM-440V). Wysoki koszt wykonania tego gatunku stali przekłada się na nieco zmniejszone zainteresowanie i stosowanie jej tylko w naprawdę najdroższych i pochodzących z najwyższej półki jakościowej nożach wytwarzanych na indywidualne zamówienie.

 
154 CM- zastosowanie pewnych naprawdę bardzo wysokich obostrzeń technologicznych podczas procesu produkcyjnego przyczyniło się do uzyskania stali o dużej odporności na korozję i zwiększonej udarności. Stal znajduje zastosowanie podczas wytwarzania średnich i droższych cenowo noży.

8Cr13MoV- jeden z chińskich gatunków stali wykorzystywanej w produkcji dobrych jakościowo noży.

AUS-6, 8, 10- japoński odpowiednik stali nierdzewnej o symbolu 440A, 440B i 440C. Różnica w AUS-6, 8, 10 polega na zmniejszonej procentowo zawartości wanadu. Gatunek stali wykorzystywanej do produkcji noży w niższych kategoriach cenowych.

 
ATS-55- jest to kolejny gatunek stali nierdzewnej pochodzenia japońskiego. W procesie produkcyjnym tej stali zastosowano nieco mniejszą zawartość molibdenu. Jej parametry pozwoliły na zwiększenie łatwości obróbki i odporności na korozję w zamian nieco gorszej trwałości ostrza. Gatunek stali wykorzystywanej głównie w produkcji tańszych i średniej ceny noży. Warto jeszcze nadmienić, że jest to rodzaj stali, z których większość producentów noży zaczyna z wolna rezygnować.

GIN-1- Stal ta wyróżnia się przede wszystkim doskonałą wytrzymałością oraz odpornością na rdzewienie jak też nieco łatwiejszymi wymaganiami w procesie obróbki technologicznej. Ze względu na słabą raczej ostrość ostrza nie cieszy się ona jakąś większą popularnością a co za tym idzie jest coraz rzadziej stosowanym gatunkiem stali.

ATS-34- rodzaj stali charakteryzującej się nieco większymi zawartościami molibdenu i zmniejszoną ilością chromu dobrze utrzymującej ostrość krawędzi tnącej ostrza.  Pewnym mankamentem tej stali jest na pewno zmniejszona odporność na korozję i większa podatność na szczerbienie. Rodzaj stali wykorzystywanej w skali średniej cenowo i nieco droższych noży oraz w przemyśle lotniczym.             

BG-42- rodzaj stali podobnej do wyżej opisanej ATS-34 z różnicą domieszki wanadu. Jest odmianą nieco odporniejszą na ścieranie i korozję. Ostrze wykonane z tej stali zachowuje także przez dłuższy okres czasu ostrość cięcia, drobnym minusem jest jej kruchość. Stal wykorzystywana także w przemyśle lotniczym.             

VG-10- stal z typowym przeznaczeniem do wykonywania noży średniej i wyższej klasy jakościowej.  Posiada odpowiednio dużą odporność na różnego rodzaju wykruszenia oraz pęknięcia nie mniej jednak ma zmniejszoną odporność na działanie korozji. Jest to jedna z nowszych odmian pośród japońskich stali nierdzewnych.       

VG-1- jeden z rodzajów stali nierdzewnej, który jest wykorzystywany do wyrobu noży wchodzących w skład średniej półki cenowej. Producentem jest ta sama firma, która wytwarza stal VG-10 jednak w tym przypadku stal ta posiada nieco mniej zaawansowany skład chemiczny.

SGPS- stal wytwarzana przez koncerny japońskie w podobnej technologii jak stal wytwarzana w oparciu o CPM. Parametry tej stali zapewniają zwiększoną odporność na ścieranie i nieco gorszy wariant udarności tej stali.

 
ZDP-189- jeden z wyjątkowego rodzaju gatunków stali nierdzewnej wytwarzanej podobnie jak stale CPM. Jej 3% zawartość węgla i 20% zawartość chromu pozwala na wykorzystanie tego gatunku stali w najwyższej klasie noży. Jej charakterystyczną cechą jest zwiększona odporność na obciążenie poprzeczne.
 
H1- kolejny gatunek nierdzewnej stali japońskiej zawierającej wyższą zawartość chromu i niską zawartość węgla. Jej parametry pozwalają na dłuższe zastosowanie w środowisku wymagającym dłuższego kontaktu noża z wodą. To właśnie, dlatego gatunek tej stali jest wykorzystywany głównie w produkcji noży dla ratowników wodnych, płetwonurków oraz rybaków.

Oprócz stali nierdzewnej w procesie wytwarzania głowni noża wykorzystywane są również stale narzędziowe i sprężynowe, do których zaliczamy między innymi stale o symbolu:

Sprawdź naszą ofertę noży - kliknij tutaj

Symbole stali narzędziowej i sprężynowej:

SK5 (W1) - będąca wysokowęglową odmianą stali sprężynowo – narzędziowej znajduje zastosowanie nie tylko do wyrobu głowni noży, ale również do wyrobu różnego rodzaju wierteł, pił oraz sprężyn. Duża wytrzymałość i odporność na pęknięcia pozwala na szeroką rozpiętość jej zastosowania w przemyśle. Jest to jednak stal wymagająca stosowania powłoki ochronnej.

0170-6C ( 50100-B) - jedna z odmian stali z mniejszą nieco zawartością chromu i nieznaczną domieszką wanadu wymagająca zastosowania dodatkowych powłok ochronnych i konserwowania.

O1 - stal zawierająca w swoim składzie inne niż węgiel domieszki stopowe, dzięki czemu jest wyjątkowo twarda i odporna na pęknięcia i wykruszenia. Będąc stalą potrafiącą utrzymywać długi okres ostrość ostrza bywa wykorzystywana w produkcji głowni noży wyższej klasy.

A2 - odmiana wysokostopowej stali narzędziowej z dość znaczną odpornością na ścieranie. Ponad 5% domieszka chromu pozwala na zmniejszoną możliwość rdzewienia niż w przypadku innych stali narzędziowych. Bywa rodzajem stali narzędziowej wysokowęglowej wykorzystywanej w produkcji noży wykonywanych ręcznie na typowo indywidualne zamówienie.

D2 - odmiana stali narzędziowej posiadająca większą odporność na rdzewienie niż wiele innych stali w tej kategorii. Zwiększona domieszka chromu i wanadu pozwoliła na uzyskanie lepszych parametrów odpornościowych. Pewnym mankamentem mogą być w jej przypadku wysokie koszty obróbki. Fakt ten przyczynia się do tego, że znajduje ona zastosowanie w produkcji głowni noży z wyższej półki jak i tych wykonywanych ręcznie.

M2 - to wysokowęglowa stal narzędziowa charakteryzująca się nieco wyższą domieszką wanadu i wolframu, co wpływa na jej dużą odporność na ścieranie. Jest odmiana stali wysokostopowej stosunkowo dość odpornej na działanie korozji. Minusem jest natomiast nieco mniejsza odporność na pęknięcia i wykruszenia. Dodatkowym mankamentem jest wysoki koszt obróbki, dlatego też znajduje zastosowanie w produkcji głowni noży wyższej klasy.

 
50HS- jedna z polskich średnio-węglowych odmian stali sprężynowej znajdującej zastosowanie głównie przy produkcji niedrogich jednak bardzo praktycznych noży survivalowych. Jej dużym plusem jest łatwość w obróbce oraz dobra odporność na wykruszenia i pęknięcia. Minusem będzie na pewno to, że niestety ulega działaniu korozji.

1055 - amerykańska stal przeznaczona głównie na meczety i repliki mieczy, posiadająca podobne parametry do polskiej stali średnio – węglowej z poprawioną udarnością poprzez zwiększenie domieszki manganu.

5160 - kolejna z amerykańskich średnio-węglowych stali sprężynowych. Stal ta znajduje zazwyczaj zastosowanie w produkcji dużych noży cechujących się podwyższoną odpornością na pęknięcia oraz różnego rodzaju wykruszenia. Odmiana stali wymagającej stosowania powłoki ochronnej.

1095 - doskonale znana i szeroko stosowana amerykańska stal wysokowęglowa odznaczająca się stosunkowo dość prostym składem chemicznym, który zapewnia jej dużą wytrzymałość i dobrą udarność. Największym minusem jest słaba odporność na działanie rdzy, co wymaga zastosowania powłoki ochronnej i konserwowania głowni.

52100 - symbol kolejnej z amerykańskich stali łożyskowych znajdujących zastosowanie głównie w produkcji dużych maczet i noży wykorzystywanych w cięższych pracach. Odmiana stali wymagającej dużej dbałości i odpowiedniego konserwowania głowni.

S3V - wysokowęglowa amerykańska stal narzędziowa wytwarzana we wspomnianej technologii CPM, 3% domieszka wanadu przyczynia się do zwiększenia jej udarności i podwyższenia odporności ścierania. Minusem jest bez wątpienia zbyt wysoka cena i podatność korozyjna. Stal znajdująca zastosowanie w nieco droższych nożach wykonywanych ręcznie.

S10V - amerykańska szybkotnąca stal wysokowęglowa oferowana przez firmę Crucible Materials. Wykorzystany w tej stali 2.45 procentowy spiek węgla oraz ponad 9.5 procentowy dodatek wanadu wpływa na zwiększoną odporność na ścieranie. Będąc jedną z droższych odmian stali jest wykorzystywana w ręcznie produkowanych i wykonywanych na prywatne zamówienie głowniach noży z najwyższej półki jakościowej.

 CarbonV - kolejna z odmian wysokowęglowej stali narzędziowej cechująca się specjalnie opracowaną technologią hartowania gwarantującą wysoką jej jakość. Stal znajdująca zastosowanie przede wszystkim w produkcji noży taktyczno – terenowych. Kolejna z odmian stali wymagających zastosowania powłoki ochronnej i odpowiedniej konserwacji głowni.

INFI - średnio-węglowa stal azotowa, której podstawową zaletą jest bardzo dobra sprężystość i zwiększona udarność. Dodatkowo stal odznacza się wysoką odpornością na ścieranie i działanie korozji. Noże produkowane z tej stali należą do ścisłego grona najlepszych i jednych z droższych noży.

Poza wysokostopowo – wysokowęglowymi rodzajami stali sprężynowej i narzędziowej w propozycji spotkamy się także dodatkowo z innego rodzaju odmianami stali:

Sprawdź naszą ofertę noży - kliknij tutaj

Inne odmiany materiału:

San Mai III - odmiana laminatu wykonanego w formie zgrzania kilku, a dokładnie trzech warstw stali - wewnętrznej warstwy stali nierdzewnej o twardości 57HRC i dwóch zewnętrznych warstw z twardością 54HRC. Tego rodzaju podział i rozłożenie stali wypływa na dużą elastyczność i zarazem doskonałą twardość.

VG10 Lam - podobnego rodzaju laminat jak opisany powyżej San Mai III z tą jednak różnicą, że w warstwie wewnętrznej znalazła zastosowanie stal nierdzewna o podwyższonej twardości 59HRC.

3G - odmiana trójwarstwowego laminatu stalowego gdzie jego głównym rdzeniem jest warstwa ze spieku SGPS, którego twardość wynosi 62HRC. Zewnętrzne okładziny laminatu to dwie warstwy stali VG2.

Damast skuwany - jedna z odmian stali wykonywanej metodą skuwania kilku różnych gatunków stali. Każdy z gatunków posiada nieco odmienne właściwości składu chemicznego i właściwości mechaniczne. Wykonywanie stali w tej metodzie jest nadzwyczaj pracochłonnym procesem wymagającym dużej dokładności i wiedzy. Wykonywana w ten sposób stal jest bardzo droga, dlatego też na rynku jest wykorzystywana głównie przez prawdziwych mistrzów rzemieślniczych podczas wytwarzania najlepszych noży na zamówienie. Zarówno sama technika jak i stal damasceńska jest znana od bardzo dawna.

 
Bułat - który bardzo często bywa nazywany także damastem krystalicznym, uchodzi za jeden z nadzwyczaj wartościowych materiałów powstających dzięki specjalnym i starannie wykonywanym metodom wytopu. Jest to odmiana niezwykle twardej i nadzwyczaj odpornej na ścieranie stali posiadającej doskonałą odporność na różnego rodzaju uszkodzenia w formie pęknięcia lub wykruszenia. Chociaż jego technologia wytopu jest doskonale znana od bardzo dawna to jednak w dniu dzisiejszym tylko nieliczni prawdziwi mistrzowie tego rzemiosła decydują się na wytwarzanie noży z tego materiału. Bułat jest stosowany, zatem tylko i wyłącznie w najdroższych nożach z najwyższej półki, które są wykonywane w sposób ręczny.

Poza różnymi rodzajami stali w procesie produkcyjnym wielu firm wykorzystywane na głownie noży są również innego rodzaju stopy metali, do których należą między innymi:

 Inne materiały:

 
 
Tytan - lub Beta-Ti to wysokiej jakości stop tytanu, aluminium i wanadu którego proces hartowania zapewnia twardość materiału od 47 do 50 HRC. Materiał ten jest w obecnym czasie jednym z najbardziej wytrzymałych i niesamowicie odpornych na uszkodzenie. Ustępuje on jednak nieco pod względem odporności na ścieranie. Olbrzymim plusem jest jego pełna odporność na rdzewienie, co pozwala na wykorzystanie go w głowni noży przeznaczonych dla nurków wykonujących specjalne zadania. Materiał bardzo drogi.

Cera-Titan - unikalny i wysokiej jakości spiek sproszkowanego tytanu ze sporą domieszką twardych kryształków węglika cyrkonu. W spieku tym znajdziemy także dodatek pewnej ilości sproszkowanego srebra.  Posiada dużą wytrzymałość i odporność na ścieranie. Bardzo dużym plusem jest praktycznie stu procentowa odporność na rdzewienie. Stosowany w nożach ogólnego użytku i nożach składanych.

Zytel -  nylon, który został we właściwy sposób umiejętnie wzmocniony włóknem szklanym. Materiał ten jest bardzo odporny na pękanie i wycieranie jednak nie jest w stanie zapewnić tak doskonałych parametrów jak stopy stalowe. Największym atutem w jego przypadku jest to, że jest on praktycznie niewykrywalny, lekki no i naturalnie całkowicie odporny na działanie korozji.

Ceramika - jest nadzwyczaj nowocześnie wykonanym spiekiem ceramicznym z wykorzystaniem tlenku lub węglika cyrkonu. Materiał niesamowicie twardy, wytrzymały i nadzwyczaj odporny na ścieranie posiadający do tego całkowitą odporność na proces rdzewienia. Minusem jest jego kruchość, co wpływa na możliwość szybkiego uszkodzenia podczas upadku noża lub próby podważania wieczka. Twardość głowni noża wykonanej z tego materiału może wynosić nawet 75 HRC.

Talonit - jest materiałem, w którego składzie nie znajduje się żelazo a jedynie stop kobaltu i chromu oraz innego rodzaju dodatki. Jego największym atutem jest to, że jest on praktycznie w pełni nierdzewny, amagnetyczny oraz kwasoodporny. Materiał posiadający dużą odporność na ścieranie. Minusem może być na pewno mała odporność na pęknięcia i wykruszenia jak też nieco wyższe koszty obróbki jak i samego materiału, stąd też bywa wykorzystywany zazwyczaj jedynie w klasie najdroższych noży.

Właściwy wybór noża najbardziej odpowiedniego naszym potrzebom bywa uzależniony od bardzo wielu, jakże odmiennych od siebie czynników. Nie zawsze jeden i ten sam symbol stali jest w stanie zapewnić posiadanie noży o identycznych właściwościach zwłaszcza, jeżeli stal lub innego rodzaju materiał pochodzi z dwóch rożnych źródeł. Dlatego też decydując się na poszukiwanie i zakup noża spełniającego nasze oczekiwania dobrze jest dodatkowo oprzeć się markę i renomę producenta.

Duże znaczenie ma również umiejętne ostrzenie ostrza noża oraz dbałość o warunki jego przechowywania.

Sprawdź naszą ofertę noży taktycznych i survivalowych